2. ΠΑΝΑΓΙΑ, Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
Παναγία, το ιερότερο από τα πρόσωπα της Ορθοδοξίας, δοξάζεται σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Η Παναγία είναι η γέφυρα που συνδέει τους ανθρώπους με το παιδί της, τον Χριστό. Είναι η μητέρα όλων των παιδιών του κόσμου: προστατεύει, φροντίζει, συμπάσχει αλλά και παρηγορεί [Πηγή: Θρησκευτικά Δ΄ δημοτικού, βιβλίο μαθητή] |
Η μεγάλη λατρεία που έχουν οι Έλληνες για τη «μάνα» του Θεού και των ανθρώπων αποδεικνύεται από τα πολλά ονόματα που της έχουν προσδώσει. Μεγαλόχαρη, Εκατονταπυλιανή, Φανερωμένη, Κοσμοσωτήρα, Χοζοβιώτισσα, Εικοσιφοίνισσα, Βρεφοκρατούσα, Ελεούσα, Θαλασσινή, Γιάτρισσα, Μυρτιδιώτισσα και πολλά ακόμη.
ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ
"Προς την Μητέρα μου"
Αλ. Παπαδιαμάντης (1874)
Μάννα μου, εγώ ’μαι τ’ άμοιρο, το σκοτεινό τρυγόνι,
οπού το δέρνει ο άνεμος, βροχή που το πληγώνει.
Το δόλιο! όπου κι αν στραφεί κι απ’ όπου κι αν περάσει,
δε βρίσκει πέτρα να σταθεί, κλωνάρι να πλαγιάσει.
Εγώ βαρκούλα μοναχή, βαρκούλ’ αποδαρμένη
μέσα σε πέλαγο ανοιχτό, σε θάλασσ’ αφρισμένη,
παλαίβω με τα κύματα χωρίς πανί, τιμόνι
κι άλλη δεν έχω άγκυρα πλην την ευχή σου μόνη.
Στην αγκαλιά σου τη γλυκειά, μαννούλα μου, ν’ αράξω,
μες στο βαθύ το πέλαγο αυτό πριχού βουλιάξω.
Μαννούλα μου, ήθελα να πάω, να φύγω, να μισέψω
του ριζικού μου από μακρυά τη θύρα ν’ αγναντέψω.
Στο θλιβερό βασίλειο της Μοίρας να πατήσω,
κι εκεί να βρω τη μοίρα μου και να την ερωτήσω.
Να της ειπώ: είναι πολλά, σκληρά τα βάσανά μου,
ωσάν το δίχτυ που σφαλνά θάλασσα, φύκια κι άμμο
είναι κι η τύχη μου σκληρή, σαν την ψυχή τη μαύρη,
π’ αρνήθηκε την Παναγιά κι οπόλεος δεν θαύρει.
Κι εκείνη μ΄αποκρίθηκε κι εκείνη απελογήθει:
«Ήτον ανήλιαστη, άτυχη, η μέρα που γεννήθείς
άλλοι επήραν τον ανθό και συ τη ρίζα πήρες
όντας σε έπλασ’ ο Θεός δεν είχε άλλες μοίρες».
Αλ. Παπαδιαμάντης (1874)
Μάννα μου, εγώ ’μαι τ’ άμοιρο, το σκοτεινό τρυγόνι,
οπού το δέρνει ο άνεμος, βροχή που το πληγώνει.
Το δόλιο! όπου κι αν στραφεί κι απ’ όπου κι αν περάσει,
δε βρίσκει πέτρα να σταθεί, κλωνάρι να πλαγιάσει.
Εγώ βαρκούλα μοναχή, βαρκούλ’ αποδαρμένη
μέσα σε πέλαγο ανοιχτό, σε θάλασσ’ αφρισμένη,
παλαίβω με τα κύματα χωρίς πανί, τιμόνι
κι άλλη δεν έχω άγκυρα πλην την ευχή σου μόνη.
Στην αγκαλιά σου τη γλυκειά, μαννούλα μου, ν’ αράξω,
μες στο βαθύ το πέλαγο αυτό πριχού βουλιάξω.
Μαννούλα μου, ήθελα να πάω, να φύγω, να μισέψω
του ριζικού μου από μακρυά τη θύρα ν’ αγναντέψω.
Στο θλιβερό βασίλειο της Μοίρας να πατήσω,
κι εκεί να βρω τη μοίρα μου και να την ερωτήσω.
Να της ειπώ: είναι πολλά, σκληρά τα βάσανά μου,
ωσάν το δίχτυ που σφαλνά θάλασσα, φύκια κι άμμο
είναι κι η τύχη μου σκληρή, σαν την ψυχή τη μαύρη,
π’ αρνήθηκε την Παναγιά κι οπόλεος δεν θαύρει.
Κι εκείνη μ΄αποκρίθηκε κι εκείνη απελογήθει:
«Ήτον ανήλιαστη, άτυχη, η μέρα που γεννήθείς
άλλοι επήραν τον ανθό και συ τη ρίζα πήρες
όντας σε έπλασ’ ο Θεός δεν είχε άλλες μοίρες».
Σημείωση Φαρέτρας: Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, γνήσιος εκφραστής της θρησκευτικής πίστης, γράφει το συγκεκριμένο ποίημα το 1873 και το αφιερώνει στη μητέρα του.
Η γιορτή της μητέρας
Η γιορτή της μητέρας ή ημέρα της μητέρας είναι εορτή προς τιμήν της μητέρας και της μητρότητας. Στην Ελλάδα και σε πολλές άλλες χώρες, γιορτάζεται τη δεύτερη Κυριακή του μήνα Μάη.
Στην Ελλάδα η γιορτή της μητέρας συνδέθηκε με την εορτή της Υπαπαντής (2 Φεβρουαρίου). Τότε η ορθόδοξη εκκλησία γιορτάζει την Παναγία με τον Ιωσήφ που πηγαίνουν τον 40ήμερο Ιησού στο Ναό για ευλογία. Να "σαραντίσει", με σύγχρονη ορολογία. Μια κίνηση που ακόμα σήμερα κάνουν οι χριστιανές μητέρες (Σαραντισμός). Ο παράλληλος εορτασμός της μητέρας ξεκίνησε το 1929 με προφανή τον συμβολισμό. Όμως κατά την δεκαετία του 1960, ο εορτασμός ατόνησε και ενισχύθηκε η δυτικόφερτη συνήθεια εορτασμού της 2ης Κυριακής του Μαΐου. Η εκκλησία όμως επιμένει στην παλαιά ημέρα εορτασμού και διοργανώνει σχετικές εκδηλώσεις.
Η γιορτή της μητέρας ή ημέρα της μητέρας είναι εορτή προς τιμήν της μητέρας και της μητρότητας. Στην Ελλάδα και σε πολλές άλλες χώρες, γιορτάζεται τη δεύτερη Κυριακή του μήνα Μάη.
Στην Ελλάδα η γιορτή της μητέρας συνδέθηκε με την εορτή της Υπαπαντής (2 Φεβρουαρίου). Τότε η ορθόδοξη εκκλησία γιορτάζει την Παναγία με τον Ιωσήφ που πηγαίνουν τον 40ήμερο Ιησού στο Ναό για ευλογία. Να "σαραντίσει", με σύγχρονη ορολογία. Μια κίνηση που ακόμα σήμερα κάνουν οι χριστιανές μητέρες (Σαραντισμός). Ο παράλληλος εορτασμός της μητέρας ξεκίνησε το 1929 με προφανή τον συμβολισμό. Όμως κατά την δεκαετία του 1960, ο εορτασμός ατόνησε και ενισχύθηκε η δυτικόφερτη συνήθεια εορτασμού της 2ης Κυριακής του Μαΐου. Η εκκλησία όμως επιμένει στην παλαιά ημέρα εορτασμού και διοργανώνει σχετικές εκδηλώσεις.
ΚΟΙΜΗΣΟΥ ΑΓΓΕΛΟΥΔΙ ΜΟΥ
ΔΙΗΓΗΣΕΙΣ και ΓΙΟΡΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΗΤΕΡΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
Τα Εισόδια της Θεοτόκου
Η είσοδος της Μαρίας στον ναό, ονομάστηκε «Εισόδια» της Θεοτόκου.
Η γέννηση της Θεοτόκου
Η Γέννηση της Θεοτόκου εορτάζεται κάθε χρόνο στις 8 Σεπτεμβρίου. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν εορτάζει γενέθλια των Αγίων . Τιμά μόνο τη Γέννηση του Χριστού, της Παναγίας και του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Των τριών προσώπων που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη σωτηρία του ανθρώπινου γένους.
Η Γέννηση της Παναγίας θεωρείται ένα μεγάλο και σημαντικό δώρο που πρόσφερε ο θεός στον άνθρωπο., αφού στάθηκε η αφορμή για να ξεκινήσει η σωτηρία ολόκληρου του κόσμου. (Πηγή: Μαυρουδή Μ., https://e-mesara.gr)
Η Γέννηση της Παναγίας θεωρείται ένα μεγάλο και σημαντικό δώρο που πρόσφερε ο θεός στον άνθρωπο., αφού στάθηκε η αφορμή για να ξεκινήσει η σωτηρία ολόκληρου του κόσμου. (Πηγή: Μαυρουδή Μ., https://e-mesara.gr)
Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου
Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου είναι μια από τις θεομητορικές εορτές της Χριστιανοσύνης, σε ανάμνηση της χαρμόσυνης αναγγελίας από τον αρχάγγελο Γαβριήλ προς την Παρθένο Μαρία ότι πρόκειται να γεννήσει τον Υιό του Θεού. Τιμάται από την Εκκλησία στις 25 Μαρτίου, και στον ελληνικό χώρο συμπίπτει με τον εορτασμό της Εθνικής Παλιγγενεσίας.
(Πηγή: https://www.sansimera.gr/articles/611)
(Πηγή: https://www.sansimera.gr/articles/611)
Η Κοίμηση της Θεοτόκου
Εορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου. Στην Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία ο εορτασμός της Κοίμησης της Θεοτόκου περιλαμβάνει κατά πρώτο λόγο το θάνατο και την ταφή της Παναγίας και κατά δεύτερο την ανάσταση και τη μετάστασή της στους ουρανούς.
Στην Ελλάδα, η Κοίμηση της Θεοτόκου εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα, ονομάζεται δε και «Πάσχα του Καλοκαιριού». Σε πολλά νησιά του Αιγαίου (Τήνος, Πάρος, Πάτμος) στολίζουν και περιφέρουν επιτάφιο προς τιμήν της Παναγίας. Σε πόλεις και χωριά ανά την επικράτεια, σε εκκλησίες αφιερωμένες στην Κοίμηση της Θεοτόκου διοργανώνονται παραδοσιακά πανηγύρια, που καταλήγουν σε γενικευμένο γλέντι. Η Κοίμηση της Θεοτόκου δεν είναι ένα πένθιμο γεγονός για τον λαό, επειδή η Παναγία «μετέστη προς την ζωήν».
(Πηγή: https://www.sansimera.gr/articles/552)
Στην Ελλάδα, η Κοίμηση της Θεοτόκου εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα, ονομάζεται δε και «Πάσχα του Καλοκαιριού». Σε πολλά νησιά του Αιγαίου (Τήνος, Πάρος, Πάτμος) στολίζουν και περιφέρουν επιτάφιο προς τιμήν της Παναγίας. Σε πόλεις και χωριά ανά την επικράτεια, σε εκκλησίες αφιερωμένες στην Κοίμηση της Θεοτόκου διοργανώνονται παραδοσιακά πανηγύρια, που καταλήγουν σε γενικευμένο γλέντι. Η Κοίμηση της Θεοτόκου δεν είναι ένα πένθιμο γεγονός για τον λαό, επειδή η Παναγία «μετέστη προς την ζωήν».
(Πηγή: https://www.sansimera.gr/articles/552)
ΟΝΟΜΑΤΑ και ΠΡΟΣΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
Η πίστη, η αγάπη και η η εφευρετικότητα όχι μόνο των καλλιτεχνών και των λογίων, αλλά και του απλού πιστού λαού προς την Παναγία φαίνεται και από τις προσωνυμίες που της έχουν δώσει∙ ξεπερνούν τις τριακόσιες και μπορούν να χωριστούν σε οκτώ κατηγορίες.
1. Από την εικόνα της (Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσα, Γαλακτοτροφούσα, Πλατυτέρα των Ουρανών, Οδηγήτρια κ.ά.)
2. Από τον τόπο της (Παναγία η Αθηνιώτισσα, η Βουρλιώτισσα, η Κάμπου, η Θαλασσινή, η των Χαλκέων κ.ά.)
3. Από την τεχνοτροπία του ναού της (Θολοσκέπαστη, Μολυβδοσκέπαστη, Πελεκητή κ.ά.)
4. Από το όνομα του κτίτορα του ναού ή της Μονής της (η Καπνικαρέα κ.ά.)
5. Από τον μήνα που εορτάζεται (Βρεχούσα, Αυγουστιανή, Μεσοσπορίτισσα κ.ά.)
6. Από τα θαύματα της Παναγίας (Γοργοϋπήκοος, Ελεούσα, Παρηγορήτρα, Παυσολύπη, Φανερωμένη, Μυροβλύτισσα κ.ά.)
7. Εγκωμιαστικά από την έξαρση της αγάπης των πιστών. Συνήθως χρησιμοποιείται επίθετο με πρώτο συνθετικό τον χρυσό (Χρυσοσπηλιώτισσα, Χρυσοπηγή, Χρυσογαλούσα κ.ά.) Υπάρχουν όμως και άλλα, όπως Αγγελόκτιστη, Αερινή, Αναφωνήτρα, Επίσκεψις, Παντάνασσα, Τρανή, Χιλιαρμενίτισσα, Ανθοφορούσα, Ασπροφορούσα.
8. Αυτά που τις έδωσαν οι Υμνογράφοι της Εκκλησίας (κυρίως προέρχονται από τον Ακάθιστο Ύμνο: Αμόλυντος, Υψηλοτέρα, Καθέδρα, Κλίμαξ, Σκέπη, Πόλη, Παράκλησις, Επίσκεψις, Καταφυγή, Κεχαριτωμένη, Χώρα του Αχώρητου, Όρος Αλατόμητον, Ρόδο το Αμάραντον κ.ά.
1. Από την εικόνα της (Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσα, Γαλακτοτροφούσα, Πλατυτέρα των Ουρανών, Οδηγήτρια κ.ά.)
2. Από τον τόπο της (Παναγία η Αθηνιώτισσα, η Βουρλιώτισσα, η Κάμπου, η Θαλασσινή, η των Χαλκέων κ.ά.)
3. Από την τεχνοτροπία του ναού της (Θολοσκέπαστη, Μολυβδοσκέπαστη, Πελεκητή κ.ά.)
4. Από το όνομα του κτίτορα του ναού ή της Μονής της (η Καπνικαρέα κ.ά.)
5. Από τον μήνα που εορτάζεται (Βρεχούσα, Αυγουστιανή, Μεσοσπορίτισσα κ.ά.)
6. Από τα θαύματα της Παναγίας (Γοργοϋπήκοος, Ελεούσα, Παρηγορήτρα, Παυσολύπη, Φανερωμένη, Μυροβλύτισσα κ.ά.)
7. Εγκωμιαστικά από την έξαρση της αγάπης των πιστών. Συνήθως χρησιμοποιείται επίθετο με πρώτο συνθετικό τον χρυσό (Χρυσοσπηλιώτισσα, Χρυσοπηγή, Χρυσογαλούσα κ.ά.) Υπάρχουν όμως και άλλα, όπως Αγγελόκτιστη, Αερινή, Αναφωνήτρα, Επίσκεψις, Παντάνασσα, Τρανή, Χιλιαρμενίτισσα, Ανθοφορούσα, Ασπροφορούσα.
8. Αυτά που τις έδωσαν οι Υμνογράφοι της Εκκλησίας (κυρίως προέρχονται από τον Ακάθιστο Ύμνο: Αμόλυντος, Υψηλοτέρα, Καθέδρα, Κλίμαξ, Σκέπη, Πόλη, Παράκλησις, Επίσκεψις, Καταφυγή, Κεχαριτωμένη, Χώρα του Αχώρητου, Όρος Αλατόμητον, Ρόδο το Αμάραντον κ.ά.
|
|
|
ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΑΠΟ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΑΙ ΥΜΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ
Γιάννης Ρίτσος - «Από το όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού» (απόσπασμα)
Όταν περνούσε η Παναγία σιωπηλή κάτου απ' τα δέντρα,
κανένας δεν την άκουσε.
Τα σκυλιά δε γαυγίσαν στις αυλόπορτες.
Μονάχα τα τριζόνια τη χαιρέτισαν,
κι ένα μεγάλο αστέρι χτύπησε
σε μια χορδή κάποιο άγνωστο τραγούδι
που τ' ακούσαν μόνο τα παιδιά στον ύπνο τους
και γύρισαν απ' τ' άλλο τους πλευρό χαμογελώντας.
Τάκης Βαρβιτσιώτης - «Ταπεινός αίνος προς την Παρθένο Μαρία» (απόσπασμα)
Αχτίδα εσύ του ρυακιού,
σύσκιο πασίχαρο κρινάκι,
ζεστό φτερό περιστεριού
στο πέτρινό μας το σπιτάκι.
Ω, Παναγίτσα ηλιόκαλη δική μας,
παρηγοριά μας και καταφυγή μας.
Αριστοτέλης Βαλαωρίτης - «Η Φανερωμένη» (απόσπασμα)
Κυρά Φανερωμένη μου, παρηγοριά του κόσμου,
βόηθα με την πανόρφανη!
Τ’ άγιο σου χέρι δος μου,
για ν’ ανεβώ στον βράχο σου!
Δεν ήλθες ψες το βράδυ
ωσάν αχτίδ’ ανέλπιστη στο μαύρο μου τον Άδη
κι εσφόγγισες το δάκρυ μου
και μου 'πες συ, Κυρά μου,
να πάρω το παιδάκι μου στην έρημη αγκαλιά μου
και να το φέρω να το ιδείς;…
Παρθένε, βοήθησέ με…
Τα γόνατά μου εδείλιασαν…
κατέβα, πρόφθασέ με…
Όταν περνούσε η Παναγία σιωπηλή κάτου απ' τα δέντρα,
κανένας δεν την άκουσε.
Τα σκυλιά δε γαυγίσαν στις αυλόπορτες.
Μονάχα τα τριζόνια τη χαιρέτισαν,
κι ένα μεγάλο αστέρι χτύπησε
σε μια χορδή κάποιο άγνωστο τραγούδι
που τ' ακούσαν μόνο τα παιδιά στον ύπνο τους
και γύρισαν απ' τ' άλλο τους πλευρό χαμογελώντας.
Τάκης Βαρβιτσιώτης - «Ταπεινός αίνος προς την Παρθένο Μαρία» (απόσπασμα)
Αχτίδα εσύ του ρυακιού,
σύσκιο πασίχαρο κρινάκι,
ζεστό φτερό περιστεριού
στο πέτρινό μας το σπιτάκι.
Ω, Παναγίτσα ηλιόκαλη δική μας,
παρηγοριά μας και καταφυγή μας.
Αριστοτέλης Βαλαωρίτης - «Η Φανερωμένη» (απόσπασμα)
Κυρά Φανερωμένη μου, παρηγοριά του κόσμου,
βόηθα με την πανόρφανη!
Τ’ άγιο σου χέρι δος μου,
για ν’ ανεβώ στον βράχο σου!
Δεν ήλθες ψες το βράδυ
ωσάν αχτίδ’ ανέλπιστη στο μαύρο μου τον Άδη
κι εσφόγγισες το δάκρυ μου
και μου 'πες συ, Κυρά μου,
να πάρω το παιδάκι μου στην έρημη αγκαλιά μου
και να το φέρω να το ιδείς;…
Παρθένε, βοήθησέ με…
Τα γόνατά μου εδείλιασαν…
κατέβα, πρόφθασέ με…
|
|
|
|